امیر باجه‌کیان – ونکوور
فارسی به مدارس/مکاتب بریتیش کلمبیا رسید. در ماه سپتامبر ۲۰۲۳، دبیرستان/لیسهٔ وست ونکوور برای نخستین‌بار در کانادا فارسی ۱۱ را در زمان عادی آموزشی، در کنار سایر دروس ارائه خواهد کرد.
برای رسیدن به این مرحله، کارزار «فارسی در بی‌سی» و جوامع ایرانی و افغانستانی پیچ‌و‌خم‌های بسیاری را پشت سر گذاشتند. از نخستین گفت‌وگو با وزیر آموزش و پرورش بریتیش کلمبیا در نوامبر ۲۰۱۷، تا آغاز رسمی کارزار فارسی در بی‌سی، گفت‌وگو با جامعه، ایجاد کمیتهٔ آموزگاران، بررسی اولویت‌ها، تهیهٔ برنامه/نصاب درسی فارسی برای دبیرستان/لیسه، تهیهٔ برنامهٔ درسی فارسی ۱۱، پذیرش فارسی ۱۱ در برنابی، کووید، تماس دوباره با دولت، تهیهٔ برنامهٔ جامع فارسی ۵-۱۲، تأیید برنامه از سوی منطقهٔ آموزشی کوکئیتلام، و پس از آن افزوده‌شدن فارسی ۵-۱۲ به برنامهٔ آموزشی مدارس/مکاتب استان بریتیش کلمبیا در ژوئیهٔ ۲۰۲۲.
اما همهٔ این گام‌ها تنها زمانی معنا پیدا می‌کردند که به تشکیل کلاس/صنف فارسی در مدارس/مکاتب منجر شوند. ما از ژوئیهٔ سال گذشته کوشش خود را کردیم که در سال ۲۰۲۳ دست‌ِکم یک کلاس/صنف فارسی در مدارس/مکاتب عمومی استان بریتیش کلمبیا برقرار شود. با توجه به تمرکز بالای دانش‌آموزان فارسی‌زبان در نورث شور، طبیعی بود که انتظار داشته باشیم که نخستین کلاس/صنف در مدارس/مکاتب نورث ونکوور و وست ونکوور تشکیل شود. خوشبختانه مقامات آموزشی این دو منطقه از گستردگی حضور فارسی‌زبانان در این گوشه از ونکوور بزرگ آگاه بودند و کمابیش با ما همکاری کردند. البته یافتن راه برای ارائهٔ یک درس تازه در مدارس همیشه چالش خود را دارد. چرا که روال عادی آن این است که آموزگاری در محل کار خود درسی را پیشنهاد، طراحی، و تدریس کند. اما چالش نخست جایی است که درسِ تازه آموزگاری ندارد که آن را تدریس کند. چرا که درس پیش از این وجود نداشته که کسی بخواهد آن را ارائه کند.
در سال گذشته تمرکز ما بر چهار دبیرستان/لیسه در نورث ونکوور و وست ونکوور بود. در این میان دو دبیرستان/لیسهٔ کارسون و هندزورت در نورث ونکوور، با وجود آنکه در ابتدا استقبال کردند، تصمیم گرفتند که در سال ۲۰۲۳ فارسی را ارائه نکنند. اما در وست ونکوور تصمیم مقامات بر آن شد که دبیرستان/لیسهٔ وست ونکوور درس فارسی ۱۱ و دبیرستان/لیسهٔ سنتینل درس فارسی مقدماتی ۱۱ را به تقویم آموزشی اضافه کنند. و در نهایت چند هفته پیش ما خبردار شدیم که در ماه سپتامبر ۲۰۲۳ کلاس/صنف فارسی ۱۱ در دبیرستان/لیسهٔ وست ونکوور تشکیل خواهد شد.
صادقانه بگویم که این خبر برای ما غیرمنتظره بود. چرا که خیزش «زن، زندگی، آزادی» در ایران به‌شدت بر کار فارسی در بی‌سی اثر گذاشت. در مدتی که توجه جامعه، و خود ما، بر پشتیبانی از صدای آزادی‌خواهی مردم ایران بود، ما نتوانستیم بر برنامه‌ها و اولویت‌های خود تا حدی که لازم بود تمرکز کنیم. منابع انسانی و مالی ما به‌شدت تحت تاثیر قرار گرفت و اصولاً فضا طوری نبود که بشود مستقل از آن رویدادها کار کرد.
تأخیر در تشکیل نخستین کلاس/صنف فارسی می‌توانست کار ما را حتی دشوارتر کند. چرا که چند سالی است که صحبت از احتمال تغییر در نظام تأمین اعتبار دروس در مدارس/مکاتب استان بریتیش کلمبیا وجود دارد که می‌تواند امکان ارائهٔ همهٔ دروس انتخابی تازه را با مشکل روبه‌رو کند. اما اکنون ما بخت آن را داریم که از این نخستین کلاس/صنف به‌سوی گسترش فارسی گام برداریم. چرا که هدف نهایی این است که درس فارسی به‌صورت گسترده در مناطق و مقاطع مختلف ارائه شود و مورد استقبال دانش‌آموزان واقع شود. همچنین مهم است که درس فارسی در مدرسه/مکتب با آنچه در دانشگاه‌ها (به‌خصوص دانشگاه بریتیش کلمبیا (UBC) و سایمون فریزر (SFU)) ارائه می‌شود، ارتباط منطقی داشته باشد. هدف ما این است که در پایان فارسی ۱۲، دانش‌آموز بتواند یک داستان کوتاه فارسی را به‌راحتی بخواند.
به‌گفتهٔ آموزگار درس فارسی ۱۱ در دبیرستان/لیسهٔ وست ونکوور، خانم تارا مقصودنیا – اوسِحو، «این کلاس قرار است که با حضور ۲۲ دانش‌آموز تشکیل شود که همگی از خانواده‌های فارسی‌زبان‌اند، و بنابراین همگی در سطوح مختلف با زبان فارسی آشنایی دارند و به این زبان تسلط دارند. من ابتدا تصمیمم این است که دانش‌آموزان این کلاس را از نظر سطح زبان مورد سنجش قرار دهم و در مرحلهٔ بعد بسته به توانایی گروه متن‌های فرهنگی و ادبی مدرن را در برنامهٔ تدریس خودم قرار بدهم و همراه و همانند بقیهٔ زبان‌ها که در دبیرستان وست ونکوور تدریس می‌شوند، مثل زبان اسپانیایی، فرانسه، و چینی، من هم برای تدریس این زبان از رویکرد روایی (narrative approach) استفاده خواهم کرد. این درس هم مثل سایر دروسی که برای بار اول تدریس می‌شوند، موانع زیادی را پیش روی خود دارد. ولی من امیدوارم که با ارتباط با متخصصان تدریس زبان و جامعهٔ فرهنگی فارسی‌زبانان ونکوور بتوانیم این موانع را پشت سر بگذاریم و امیدوارم که تدریس این درس در سال‌های آینده نیز ادامه پیدا کند.»
ارائهٔ درس فارسی به‌عنوان زبان دوم به نوجوانان، فرایندی پیچیده است. فارسی در بی‌سی تمام‌قد و در تمام مراحل از آموزگارانی که می‌خواهند این درس را در مدارس ارائه کنند، پشتیبانی می‌کند. پشتیبانی علمی فارسی در بی‌سی از آموزگاران به‌سرپرستی دکتر فرزان سجودی، متخصص زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی و استاد بازنشستهٔ دانشگاه‌های ایران، و دبیر هیئت‌مدیرهٔ فارسی در بی‌سی، و آقای عبدالرحیم احمد پروانی، نویسنده و بنیان‌گذار کتابخانهٔ درخت دانش از افغانستان، و نایب‌رئیس فارسی در بی‌سی، انجام خواهد شد.
آقای پروانی در این‌باره می‌گوید: «حالا که زمینهٔ آموزش زبان فارسی در مکاتب/مدارس استان بریتیش کلمبیا مساعد گردیده و رؤیای آموزش زبان فارسی برای نوباوه‌گان و جوانان ما در مکاتب تحقق یافته است، نیازمند آنیم تا این کار را آن‌طور که لازم است به سر برسانیم.
آموزگار عنصر اصلی آموزش‌وپرورش است و توجه به نیازهای او به‌ویژه در این برهه که تازه چرخ این حرکت بزرگ به حرکت افتیده است، از اولویت‌ها به شمار می‌رود. به‌نظر من، نخستین چیزی که آموزگاران عزیز زبان فارسی ما به آن نیاز دارند، حمایت معنوی ما از آن‌هاست. این حمایت معنوی می‌تواند به‌شکل همکاری نزدیک با آموزگاران تبارز کند. خانواده‌هایی که فرزندانشان در صنف‌ها|کلاس‌های زبان فارسی ثبت‌نام می‌کنند، نه‌تنها به پل محکم ارتباط بین فرزند و آموزگارش مبدل شوند، بلکه در تمرین و انجام تکالیف درسی فرزند خود نیز کمک کنند تا هر چه بیشتر جریان آموزش را سهل‌تر و دلپذیرتر بسازد. دوم، آموزگاران عزیز ما برای تدریس مؤثر و معنی‌دار، به درک روشن از اهداف آموزشی و داشتن مواد لازم آموزشی و برنامهٔ واقع‌بینانهٔ آموزشی نیازمندند. درک روشن و دسترسی سهل به این سه عنصر، کمک بزرگی به بهبود کیفیت تدریس و به‌دست‌آوردن نتایج خوب درسی کرده و همچنان محیط آموزشی را خواستنی ساخته و باعث تشویق سایرین به آموزش زبان فارسی نیز می‌گردد.»
آقای دکتر سجودی نیز در این‌باره هم‌داستان‌اند و گام‌های بعدی را این‌گونه شرح می‌دهند: «خبر خوشحال‌کنندهٔ امکان تشکیل درس فارسی در کلاس یازده در وست ونکوور همهٔ ما را شادمان کرد. در همان‌حال ما اعضای کارزار فارسی در بی‌سی باید با دقت چالش‌های پیشِ رو را بررسی کنیم تا درس مورد نظر به بهترین شکل ممکن ارائه شود. در واقع کار فارسی در بی‌سی همین است که تا جای ممکن مسائل پیش روی آموزش زبان فارسی در مدرسه‌های بی‌سی را با دقت بررسی کند و با معلمان مشورت کند و نظر مشورتی برای غلبه بر مشکلات پیشِ رو ارائه کند. مهم‌ترین مسئله در مورد درس فارسی در کلاس یازده این است که ما هنوز تصویر روشنی از دانش‌آموزان این کلاس نداریم. آیا آن‌ها بیشتر فرزندان خانواده‌های ایرانی‌اند که پیش‌تر با زبان فارسی در تماس بوده‌اند و امکان سخن گفتن به این زبان را دارند؟ آیا آن‌ها خواندن و نوشتن به زبان فارسی را می‌دانند؟ آیا اصولاً جمع همگنی هستند؟ پاسخ به هر یک از این سؤالات در تدوین راهبرد آموزشی به ما کمک خواهد کرد. آموزش مهارت‌های خواندن و نوشتن راهبردها و مطالب آموزشی خاص خود را می‌طلبد. چنانچه دانش‌آموزان کم و بیش خواندن و نوشتن بدانند، موضوع آموزش زبان فارسی انتخاب متن، خواندن و درک مطلب خواهد بود و چنانچه از سطوح بالاتری برخوردار باشند، می‌توان به‌تدریج متونی از ادبیات معاصر فارسی را نیز وارد درس فارسی کلاس یازدهم کرد. در حال حاضر ما هیچ تصویر روشنی از سطح زبان فارسی دانش‌آموزانی که برای این کلاس ثبت‌نام کرده‌اند، نداریم. برای این منظور از تارا، معلمی که بناست درس را ارائه کند خواستیم که در صورت امکان قبل از شروع سال تحصیلی آزمون جایابی بگیرد و چنانچه امکانش نبود در همان جلسهٔ اول چنین کند که سپس بر اساس نتایج آن آزمون باید بی‌درنگ در تدوین راهبرد آموزشی به او کمک شود. در هر حال بدیهی است که خلاقیت‌های معلم در پیشرفت کار آموزش کمک بسیار خواهد کرد. از جمله پیشنهاد شد که از بازی‌های زبانی، اجرای نمایش‌های کوتاهِ گفت‌وگوبنیاد، ترانه‌خوانی و اجرای موسیقی می‌توان به‌خوبی در ایجاد انگیزه در میان دانش‌آموزان بهره برد. بازی‌های زبانیِ گفت‌وگوبنیاد مهارت‌های ارتباطی دانش‌آموزان را تقویت خواهد کرد و نمایش و ترانه‌خوانی مهارت‌های فرهنگی‌شان را ارتقا خواهد داد. در هر حال باید منتظر ماند تا ببینیم سطح دانش‌آموزان ثبت‌نام‌کننده چیست. بدترین حالت این است که با طیفی ناهمگن از دانش‌آموزان روبرو باشیم که در این صورت نیز در گفت‌وگو با تارا تصمیم گرفتیم که از شیوهٔ هم‌آموزی استفاده شود که برخی دانش‌آموزان با مهارت بالاتر بخشی از مسئولیت آموزش به دانش‌آموزان با مهارت پایین‌تر را به عهده بگیرند. وظیفه‌ای که می‌تواند بیرون از ساعت درس نیز ادامه یابد.»
در سال تحصیلی پیشِ رو ما بر سه مسئله متمرکز خواهیم بود:
– پشتیبانی از فارسی ۱۱ در دبیرستان/لیسهٔ وست ونکوور
– گسترش فارسی به سایر مدارس/مکاتب در نورث شور، ترای‌سیتیز، و احتمالاً برنابی و سوری
– برنامهٔ فارسی برای دبستان‌ها در نورث ونکوور و وست ونکوور (در این مورد به‌زودی اطلاع‌رسانی خواهیم کرد)
در پایان از همهٔ دوستان و علاقه‌مندان، به‌خصوص خانواده‌های فارسی‌زبان، و دانش‌آموزان سپاسگزاریم. از شما می‌خواهیم که با وجود همهٔ سختی‌ها در ایران و افغانستان به پشتیبانی خود از کارزار فارسی در بی‌سی ادامه دهید. چرا که این کارزار نیز بخشی از نبرد ما مردم ایران و افغانستان برای پاسداری از فرهنگ و ریشه‌هایمان است که در ستیز با تاریک‌اندیشان زخم‌های بسیار خورده است. به‌گمان من نخستین گام در این راه برای ما که دور از سرزمین مادری دل‌نگران این ریشه‌هاییم این است که میراث گران‌بهای زبان و فرهنگمان را به فرزندانمان انتقال دهیم و با همسایگانمان در خانهٔ نو قسمت کنیم. چرا که بخشی از مبارزه و آگاهی‌رسانی از این گوشهٔ جهان این است که ارزش‌های انسانی نهفته در فرهنگ و زبانمان را با دیگران به اشتراک بگذاریم.
راستی، یادتان نرود که به کارزار سالانهٔ تولد من (از طریق این آدرس: https://gofund.me/b2759561) هم سر بزنید و هر قدر می‌توانید به فارسی در بی‌سی کمک کنید. و از آن مهم‌تر، در مورد فارسی در بی‌سی با دوستان و آشنایان خود صحبت کنید.
همراه شو عزیز!
